سوزش معده، ترش‌کردگی یا رفلاکس اسید معده، به احساس تند و تیزی سوزشی اشاره دارد که از معده تولید می‌شود، از قفسه سینه عبور می‌کند و برخی مواقع به گلوی انسان می‌رسد. این ناراحتی می‌تواند به عوامل مختلفی چون نوع غذا، مصرف داروها، وضعیت سلامت عمومی، بارداری، تداوم سیگار کشیدن و تنش روحی مرتبط باشد.
گرچه این عارضه اغلب برای افراد ناراحت‌کننده است، اما در اکثر موارد به طور موقتی رخ می‌دهد و به تدریج خودبه‌خود تحت کنترل قرار می‌گیرد. با این حال، سوزش سر دل ممکن است در موارد طولانی‌مدت یا تكراری، نمایانگر وجود مشكلات جدی‌تری باشد. سایت تخصصی «وِری‌وِل هلث» در یک مقاله به بررسی برخی از علل ممکن سوزش سر دل پرداخته است.
سوزش سر دل اتفاق می‌افتد زمانی که اسیدهای معده به مری، لوله‌ای که دهان و معده را به هم وصل می‌کند، باز می‌گردند و پوشش داخلی مری را تحریک می‌کنند. این وقوع به وجود می‌آید زمانی که نوار عضله‌ای که باید این مسیر را مسدود کند (اسفنکتر تحتانی مری یا دریچه مری) به اندازه کافی محکم بسته نمی‌شود. همه چیز از نوع تغذیه گرفته تا بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند اسفنکتر تحتانی مری را ضعیف کنند و منجر به حملات ناگهانی رفلاكس اسیدی معده شوند.
محرک‌های غذایی
بیشتر موارد سوزش سر دل به‌دلیل آنچه می‌خوریم یا می‌نوشیم پیش می‌آید. این ناراحتی نشانه بارز سوءهاضمه است؛ یعنی زمانی که معده شما بعد از خوردن غذا یا میان‌وعده با مشکل مواجه می‌شود. این مشکل همچنین باعث آروغ زدن، نفخ معده، احساس سیری، حالت تهوع و گاز بعد از غذا می‌شود. الگوهای مصرف خاص نظیر نوشیدن بیش از حد نوشیدنی‌های الکلی، کافئین یا نوشابه‌های گازدار و همچنین تند غذا خوردن یا دراز کشیدن فوری بعد از غذا خوردن، خطر سوءهاضمه را افزایش می‌دهد و سبب رفلاکس اسید معده می‌شود.
غذاها و نوشیدنی‌هایی که ممکن است باعث سوزش سر دل شوند، عبارتند از:
- الکل
- قهوه یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار
- نوشیدنی‌های گازدار
- شکلات
- نعناع و نعناع تند
- غذاهای تند، چرب یا پُرچربی
- گوجه فرنگی، پیاز یا مرکبات (غذاهای اسیدی)
رفلاکس اسید معده
برخی افراد گاهی دچار یک نوع مزمن و تشدیدکننده رفلاکس اسید معده می‌شوند که آن را بیماری رفلاکس معده به مری (GERD) می‌نامند. این زمانی است که به‌علت شرایط زمینه‌ای، دو یا چند بار در هفته سوزش سر دل و بازگشت مجدد اسید معده پیش می‌آید. از دیگر علائم رفلاکس معده می‌توان به سرفه، خس‌خس سینه، حالت تهوع، مشکل در بلع و گرفتگی صدا اشاره کرد.
عوارض جانبی داروها عامل سوزش معده
یکی دیگر از دلایل سوزش سر دل مصرف دارو است. طیف وسیعی از داروها از جمله داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین، آنتی‌بیوتیک‌های خاص، آنتی‌کولینرژیک‌ها مانند آتروپین و بنزوتروپین، داروهای آرام‌بخش مانند والیوم (دیازپام) یا آتیوان (لورازپام) و برخی داروهای ضدافسردگی باعث سوزش سر دل می‌شوند.
بارداری
اگر باردارید و ناگهان احساس سوزش سر دل می‌کنید، بدانید که این نوع رفلاکس اسید معده از ترشح هورمون‌های پروژسترون و استروژن در دوران بارداری ناشی و باعث شل شدن اسفنکتر تحتانی مری یا دریچه مری می‌شود. علاوه بر این، بر اثر رشد جنین در طول بارداری، اندازه رحم بزرگ می‌شود و به شکم فشار می‌آورد.
سیگار کشیدن
سیگار کشیدن نیز بر سلامت دستگاه گوارش اثر می‌گذارد. نیکوتین موجود در سیگار می‌تواند دریچه‌های مری را شل کند و خطر سوزش سر دل را افزایش دهد. پژوهشی نشان داد که ۱۴۱ نفر از کسانی که توانسته بودند سیگار کشیدن را ترک کنند در مقایسه با افرادی که سیگار را ترک نکرده بودند، موارد کمتری از ابتلا به این عارضه را گزارش کردند.
افزایش سن
برخی افراد در نتیجه سالخوردگی و کهولت سن ابتلا به این ناراحتی را گزارش کردند. بر اثر افزایش سن، ماهیچه‌های دریچه مری ضعیف می‌شود و بر توانایی آن در جلوگیری از خروج اسیدهای معده از معده اثر منفی می‌گذارد. در نتیجه، خطر حمله‌های رفلاکس اسید معده افزایش می‌یابد و همین امر باعث سوزش سر دل می‌شود.
فشار روی شکم
اضافه‌وزن یکی دیگر از عوامل سوزش سر دل است. چاقی، سوزش سر معده را بیشتر می‌کند. در برخی موارد، علت رفلاکس ناگهانی اسید معده را می‌توان در لباس‌های تنگی یافت که فشار زیادی به شکم وارد می‌کنند.
اضطراب
در پژوهش‌های متعدد به ارتباط بین سلامت روان و دستگاه گوارش بدن اشاره شده است. اضطراب و افسردگی خطر ابتلا به رفلاکس اسید معده را افزایش می‌دهد. سوزش سر دل یکی از علائم اختلال روان و اضطراب است.
زخم معده
زخم معده به زخمی گفته می‌شود که به‌دلیل عفونت، استفاده از داروهای ضدالتهاب یا غیر استروئیدی و تومور در پوشش معده ایجاد می‌شود. سوزش سر دل از علائم شایع زخم معده است که همراه با احساس سوزش مبهم در معده، از دست دادن اشتها، آروغ زدن، حالت تهوع و کاهش ناگهانی وزن ظاهر می‌شود.
سوزش سر دل در زنان و مردان چگونه است؟
به گزارش ایندیپندنت، زنان و مردان ممکن است تجربیات متفاوتی از این بیماری داشته باشند. علاوه بر این، برخی از افراد در شب دچار حمله‌های رفلاکس اسید معده می‌شوند که روی خواب آنها اثر می‌گذارد.
اگرچه میزان ناراحتی سوزش سر دل در زنان و مردان مشابه است، تفاوت‌هایی در نحوه مواجهه آنها با بیماری وجود دارد. مطالعات رفلاکس معده در زنان نشان می‌دهد که زنان بیشتر احتمال دارد علائم سوزش سر دل را گزارش کنند.
عوارض رفلاکس اسید معده مانند التهاب و سرطان مری، افزایش چشمگیری در اواخر زندگی زنان دارد که به نقش بالقوه استروژن در به تاخیر انداختن شروع این بیماری‌ها اشاره می‌کند.
در مردان، میزان بیشتری از عوارض مرتبط با سوزش سر دل مانند التهاب و سرطان مری گزارش شده است. با این حال، تفاوت‌های جنسیتی در گزارش‌ها وجود دارد و مردان کمتر از زنان علائم رفلاکس معده را گزارش داده‌اند.
چگونه سوزش سر دل ناگهانی و مداوم را مهار کنید؟
اگرچه سوزش سر دل می‌تواند آزاردهنده باشد و اثر محسوسی بر کیفیت زندگی شما بگذارد، کارهای زیادی برای مدیریت این وضع می‌توانید بکنید.
راهبردهای موثری برای کنترل رفلاکس اسید معده ناگهانی و مداوم و پیشگیری از آن وجود دارد؛ از ایجاد تغییر در سبک زندگی و رژیم غذایی گرفته تا دقت در مصرف داروهای بدون نسخه از جمله این موارد هستند.
برخی از راهبردهای مهار رفلاکس معده:
- از مصرف خوراک‌های تحریک‌کننده مانند غذاهای تند و اسیدی و نوشیدنی‌های حاوی کافئین پرهیز کنید.
- بعد از خوردن غذا، قبل از دراز کشیدن یا خم شدن یا ورزش، چند ساعت صبر کنید.
- حجم وعده‌های غذایی را کاهش دهید.
- سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو را متوقف کنید.
- لباس‌های گشاد انتخاب کنید که به شکم فشار نیاید.
- اگر اضافه‌وزن دارید یا چاق هستید، وزنتان را کم کنید.
- استرس را کاهش دهید و با مدیتیشن، یوگا یا دیگر روش‌های کششی با اضطراب مقابله کنید.
- از مصرف داروهای بدون نسخه پزشک خودداری کنید.
