تاخیرهای ایجاد شده در فرآیند تامین و تخصیص ارز برای شیرخشک از بهمن ماه سال گذشته تا حدود خردادماه امسال، باعث ایجاد کمبودهایی در بازار شیر خشک رگولار در طول چند ماه اخیر شده است. این موضوع با وجود تلاش‌ها بسیار برای حل مشکلات تامین و تخصیص ارز جهت تولید داخلی و همچنین اقدامات فوریتی در زمینه واردات، سعی شد تا ابتدا بازار این محصول به آرامش نسبی برسد. سپس با افزایش ظرفیت تولید و افزایش فعالیت تولیدکنندگان در سه شیفت، به کمبودهای موجود پاسخ داده شده و بازار به حالت اشباع رسیده است.
دکتر بهرام عین‌اللهی، وزیر بهداشت، در ارتباط با قاچاق شیر خشک، به ویژه در استان‌های مرزی اظهار داشته است که اختلاف شدید در قیمت و مصارف نابجای شیر خشک در برخی صنایع و همچنین مصارف عمومی، باعث شده است که قاچاق این محصول به بازار بیافتد و منجر به کمبود آن در بازار شود.
وی می‌افزاید:
بر همین اساس از حدود ۲۰ مهرماه مقرر شد که جهت جلوگیری از قاچاق معکوس این محصول، شیرخشک با کد ملی نوزاد در داروخانه‌ها عرضه شود و اخیرا نیز در شورای تدابیر دارویی تصمیم گرفته شد تا شیرخشک با تعرفه دولتی فقط به کودکان زیر دو سال ارایه شود و ما بقی مصارف با قیمت واقعی شیرخشک را تهیه کنند.
وی افزود:
برای کودکان زیر ۲ سال، هر ماه ۱۰ قوطی شیرخشک در نظر گرفته شده است.
تخصص شیرخشک دولتیبنابراین، بر اساس اطلاعات اعلام شده توسط وزیر بهداشت و سازمان غذا و دارو، خانواده‌ها می‌توانند با ارایه کد ملی یا شناسنامه نوزاد، شیر خشک با قیمت مصوب دولتی (بدون افزایش قیمت) را تهیه کنند. داروخانه‌ها نیز با ثبت کد ملی کودک در سامانه تیتک شیر خشک را به صورت یارانه‌ای عرضه می‌کنند. اتباع مجاز نیز بر اساس شناسه یکتای اتباع می‌توانند از یارانه شیر خشک بهره‌مند شوند. این اقدامات به منظور جلوگیری از قاچاق و افزایش دسترسی به شیر خشک با قیمت مصوب در بازار انجام شده است.
بنابر اعلام سازمان غذا و دارو، مصرف‌کنندگان شیرخشک جهت مشاهده داروخانه‌های مجاز عرضه شیرخشک می‌توانند به سایت معاونت یا مدیریت غذا و داروی محل سکونت خود مراجعه کنند. این سازمان همچنین اعلام کرده که افراد در صورت مشاهده هرگونه تخلف در عرضه شیرخشک با سامانه ۱۹۰ تماس گرفته یا تخلف را به معاونت یا مدیریت غذا و داروی شهر محل سکونت خود اطلاع دهند.
در هر حال پس از کمبودهای چند ماه گذشته در بازار شیر خشک و انتقادهایی که به آن وارد شد، با تخصیص و تامین مواد اولیه مورد لزوم، در حال حاضر تولیدکنندگان داخلی به صورت سه شیفت فعالند و بنابر اعلام سازمان غذا و دارو، نیاز ماهانه کشور به شیر خشک معمولی ۵.۵ میلیون قوطی است و این درحالیست که سازمان از اول آبان تا ۲۴ آبان ماه بیش از ۶ میلیون و ۸۰۰ هزار قوطی شیرخشک در سراسر کشور توزیع کرده است. همچنین اعلام شده بود که احتمالا تا آخر این ماه آمار توزیع شیرخشک در کشور به هفت میلیون عدد می‌رسد و در روزهای تعطیل نیز توزیع از سوی شرکت‌های پخش صورت می‌گیرد.
با هدف رفع نیازهای بازار، یک میلیون و ۱۰۰ هزار عدد قوطی شیر خشک وارد کشور شد و پس از طی مراحل آزمایش‌های تایید کیفیت و شناسه‌گذاری، اعلام شد که اولین محموله از این شیر خشک‌های وارداتی در داروخانه‌ها توزیع شده است. سرپرست اداره‌کل طبیعی، سنتی و مکمل سازمان غذا و دارو اطلاعات مربوط به توزیع این محموله را در یک جلسه خبری اعلام کرد. این اقدامات به منظور تأمین شیر خشک در بازار و کاهش کمبودهای احتمالی انجام شده است.
وی همچنین گفت که
«واردات نیز بخش – بخش خواهد بود و اگر احساس شود تولید داخلی همچنان کفاف بازار را نمی‌دهد، مجوز بعدی واردات صادر می‌شود.»
این اقدامات توسط سازمان غذا و دارو به منظور رفع کمبودهای بازار شیر خشک و تأمین نیازهای مصرف‌کنندگان صورت گرفته است. این تدابیر شامل تأمین ارز برای واردات و هماهنگی با تولیدکنندگان داخلی برای افزایش تولید محصول می‌شوند. این اقدامات نشان از تلاش دولت برای حل مشکلات اقتصادی و تأمین مواد اولیه مهم در کشور دارد.
در حالت کلی طبق مصوبه قانونی باید
به هر نوزاد زیر دو سال ۲۰ قوطی شیرخشک در ماه داده شود،
افزود: قبلاً محدودیت‌هایی در توزیع وجود داشت که حالا این محدودیت‌ها نیز در حال برطرف شدن است. که از این تعداد ده قوطی یارانه‌ای و ده قوطی به صورت آزاد در اختیار خانواده قرار می‌گیرد
مانی معاون فنی دفتر فناوری اطلاعات و سامانه های سلامت سازمان غذا و دارو ، در خصوص طرح توزیع شیرخشک با ثبت کد ملی در سامانه تیتک، افزود: از ۲۰ مهر ۱۴۰۲ که داروخانه‌ها ملزم به ثبت شدند، بیش از ۳ میلیون استعلام موفق در سامانه تیتک ثبت شده و دقیقاً مشخص است که هر قوطی شیرخشک در چه داروخانه‌ای و در چه تاریخ و ساعتی و با چه کد ملی ثبت شده است.
وی ادامه داد: قبلاً با توجه به اینکه به شیرخشک یارانه تعلق می‌گرفت، احتمال خارج شدن از زنجیره وجود داشت و با اجرای این طرح از قاچاق معکوس شیرخشک جلوگیری شده است.
زمانی با بیان اینکه طبق مصوبه قانونی باید به هر نوزاد زیر دو سال ۲۰ قوطی شیرخشک در ماه داده شود، افزود: قبلاً محدودیت‌هایی در توزیع وجود داشت که حالا این محدودیت‌ها نیز در حال برطرف شدن است. که از این تعداد ده قوطی یارانه‌ای و ده قوطی به صورت آزاد در اختیار خانواده قرار می‌گیرد.
عبدالحسین روح‌الامینی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، در پایان بیان خود اظهار کرد: “شما می‌توانید به آرشیو خانه ملت مراجعه کنید. جلسات کمیته دارو و غذا خوشبختانه پیشینه تمامی جلسات را در سایت دارد. در این وبگاه، با وارد کردن کلمات شیر خشک، غذا، یا دارو، تمامی گزارشات به تفصیل نمایش داده می‌شود، اما این‌ها همگی در حد حرف اند.”
وی توضیح داد: “مشکل در نظارت به موقع بر روی بالاسری دستگاه‌ها وجود دارد. برنامه‌ریزی، شعارها و اهدافی که اعلام می‌شوند، وقتی عملی نمی‌شوند، باعث گمراهی می‌شوند. یکی از مسائل دیگر، تفاوت در قیمت و قیمت‌گذاری است. در حال حاضر، شیر خشک ۸۰ هزار تومانی با ارز آزادی که قاچاقچیان وارد می‌آورند، با قیمت ۸۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسد که بازار را به هم می‌زند. تنظیم بازار به عهده آقای مخبر است.”
فهرست قیمت برخی از شیرخشک ها در بازار به شرح زیر است.
| نام کالا | قیمت (تومان) |
| شیر خشک گیگوز ۳ نستله یک سال به بالا ۴۰۰ گرم | ۵۰,۰۰۰ |
| شیر خشک نان ۱ نستله اوپتی پرو برای نوزادان ۰ تا ۶ ماه ۴۰۰ گرم | ۶۱,۴۰۰ |
| شیر خشک ببلاک ۱ مناسب شیرخواران از بدو تواد تا ۶ ماهگی ۴۰۰ گرم | ۵۷,۱۰۰ |
| شیر خشک نوتریشیا آپتامیل ۲ مناسب شیرخوران ۶ تا ۱۲ ماه ۴۰۰ گرم | ۶۶,۵۰۰ |
| شیر خشک هیپ ارگانیک ۱ کمبیوتیک (از بدو تولد تا ۶ ماهگی) ۳۵۰ گرم | ۳۳۰,۰۰۰ |
| شیر خشک نوتریشیا آپتامیل ۱ مناسب شیرخواران ۰ تا ۶ ماه ۴۰۰ گرم | ۶۶,۷۰۰ |
| شیر خشک غنی شده حاوی آهن نان کید نستله مقدار ۴۰۰ گرم | ۱۱۱,۶۰۰ |
| شیر خشک اس ام‌ای پرو ۱ حجم ۸۰۰ گرم | ۹۶۶,۲۰۰ |
| شیر خشک بیومیل ۲ مناسب کودکان از ۶ ماهگی به بعد ۴۰۰ گرم | ۵۵,۹۰۰ |
| شیر خشک سوپرامیل ۳ فاسکا از ۱ سالگی به بعد ۴۰۰ میلی لیتر | ۷۲,۰۰۰ |
| شیر خشک بز گلدن گات شماره ۱ GOLDEN GOAT | ۶۵۰,۰۰۰ |
| شیر خشک گیگوز ۲ نستله از ۶ تا ۱۲ ماهگی ۴۰۰ گرم | ۵۰,۵۰۰ |
روح‌الامینی، با اشاره به برگزاری جلسه‌ای با حضور تولیدکنندگان شیر خشک، اظهار داشت: “چندی پیش در کمیسیون بهداشت، جلسه‌ای با حضور تولیدکنندگان شیرخشک برگزار کردیم. فریادشان به آسمان می‌رسید که مقدار ارز مورد درخواست‌شان تامین نشده و هنوز هم منتظر گشایش برای تامین مواد اولیه خود هستند. در حالی که ظرفیت تولید شیرخشک در کشورمان بالای ۱۰۰ میلیون قوطی است و میزان نیاز و مصرف در حد ۶۰ الی ۷۰ میلیون قوطی و حتی در برخی مواقع و سال‌های اخیر به کشورهای اطراف نیز صادرات داشتیم.”
دکتر سجاد اسماعیلی، در خصوص طرح ساماندهی تامین و عرضه شیرخشک که از حدود یک ماه گذشته آغاز شده است، اظهار داشت: “با پیگیری اقدامات انجام شده در زمینه طرح ساماندهی تامین و عرضه شیرخشک، به صورت روزانه شاهد افزایش تامین و توزیع این محصول در بازار کشور هستیم. این اقدامات باعث اشباع شدن بازار شیرخشک در کشور می‌شود.”
وی ادامه داد: “با توجه به اصلاحات انجام شده در سیاست‌های ارزی مرتبط با شیرخشک، داروخانه‌ها مکلفند با استعلام کد رهگیری شیرخشک (UID) به همراه کد ملی کودک یا کد مجازاتباع در سامانه تیتک (TTAC) شیرخشک را بدون افزایش قیمت نسبت به دوره قبلی به مصرف کننده عرضه کنند.”
سخنگوی سازمان غذا و دارو تاکید کرد که ملاک قیمت شیرخشک قیمت مصوب سازمان غذا و دارو اعلامی در سامانه تیتک است.
موضوعی که سجاد اسماعیلی، سخنگوی سازمان غذا و دارو، در گفت‌و‌گو با ایران به آن اشاره کرد، مربوط به قیمت‌گذاری و تامین شیرخشک در بازار بود. اسماعیلی با تأکید بر این نکته اظهار کرد: “شیرخشک در بازار افزایش قیمتی نداشته است. برای هر کودک زیر دو سال در هر ماه ۱۰ قوطی شیرخشک به صورت یارانه‌ای و بدون افزایش قیمت نسبت به قبل و ۱۰ قوطی غیریارانه‌ای به قیمت روز در نظر گرفته شده است که والدین می‌توانند تهیه کنند.”
وی افزود: “سازمان غذا و دارو سیاست‌های ارزی مرتبط با شیرخشک‌های رگولار «معمولی» را اصلاح کرده و ماه گذشته ارز تخصیصی به شیرخشک رگولار از ۴ هزار و ۲۰۰ تومان به ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان افزایش پیدا کرد.”
به گفته سخنگوی سازمان غذا و دارو، در همان زمانی که اصلاحات در قیمت ارز اعلام شده بود، تصمیماتی نیز برای حمایت از تولیدکنندگان شیرخشک اعلام شد. این اقدامات منجر به حل برخی مشکلات ارزی تولیدکنندگان شد و تولید شیرخشک با قیمت جدید آغاز شد.
سخنگوی سازمان غذا و دارو، در پی رد تمامی شایعات موجود در فضای مجازی درباره افزایش قیمت شیرخشک، تأکید کرد: “برای هر مصرف‌کننده زیر دو سال با کد ملی، امکان خرید ۱۰ قوطی شیرخشک با قیمت قبلی وجود دارد و هیچگونه مشکلی در این زمینه وجود ندارد.”
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک اطفال نیز افزود: “موجودی ماده اولیه شیرخشک در شرکت‌های تولیدکننده کاهش یافته است، و اگر شرکت‌ها تصمیم به تأمین ماده اولیه با نرخ جدید که قیمت آن ۷ برابر افزایش یافته است داشته باشند، با مشکلات مالی مواجه خواهند شد.”
با این حال، تصمیمات اخیر سازمان غذا و دارو در مورد قیمت شیرخشک به نظر انجمن تولیدکنندگان شیرخشک اطفال خوشایند نیامده‌اند. هانی تحویل‌زاده، رئیس این انجمن با ابراز نگرانی از تصمیمات این سازمان اظهار کرد که قیمت‌گذاری جدید به نفع تولیدکنندگان نیست. او اعلام کرد: “سازمان غذا و دارو بدون اینکه مدارک جدیدی از ما بگیرد، به تنهایی قیمت‌گذاری شیرخشک را انجام داده و قیمتی اعلام کرده که به نفع تولیدکنندگان نمی‌باشد. ادامه تولید با این شرایط ممکن نیست؛ اگر این مشکل به دور از گشایش حل نشود، هشدار می‌دهیم که در ماه‌های آینده ممکن است دوباره با کمبود شیرخشک در سراسر کشور مواجه شویم.
در این خصوص تولیدکنندگان نیز اعلام کردند:
موجودی ماده اولیه در شرکت‌های تولیدکننده شیرخشک نوزادان در حال حاضر کاهش یافته است. اگر این شرکت‌ها تصمیم به تأمین ماده اولیه با نرخ جدیدی که قیمت آن ۷ برابر افزایش یافته است، بگیرند، فشار نقدینگی آنها به شدت افزایش می‌یابد. هانی تحویل‌زاده، رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک اطفال، در این زمینه اظهار داشت: “تغییر نرخ ارز مواد اولیه شیرخشک فشار نقدینگی زیادی به شرکت‌های تولیدکننده شیرخشک نوزادان وارد می‌کند. هفته گذشته، بانک مرکزی اعلام کرد که شرکت‌های تولیدکننده شیرخشک فقط دو ماه فرصت دارند تا نسبت به پرداخت مابه‌التفاوت ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی و ۴۲۰۰ تومانی اقدام کنند.
این مسئله باعث فشار مالی بسیار زیادی بر تولیدکنندگان وارد شده است. از زمانی که ماده اولیه از گمرک ترخیص می‌شود تا زمانی که به کارخانه برسد، آزمایش و تولید و پخش شود و در نهایت پول آن از داروخانه‌ها وصول گردد، حدود ۷ تا ۸ ماه طول می‌کشد. به همین دلیل شرکت‌های تولیدکننده نمی‌توانند در بازه زمانی دو ماهه نقدینگی موردنیاز را تأمین کنند.
رئیس انجمن تولیدکنندگان شیرخشک اطفال اظهار داشت: “یکی از مسائل مهمی که برای ما اهمیت دارد، قیمت‌گذاری دستوری سازمان غذا و دارو است. بدون اینکه مدارک جدیدی از ما بگیرد، این سازمان به‌طور مستقیم اقدام به قیمت‌گذاری شیرخشک کرده و قیمتی به شیرخشک داده است که به‌نفع تولیدکنندگان نیست.
این رویکرد باعث ایجاد مشکلات جدی در زنجیره تولید شیرخشک شده و ادامه تولید با این شرایط امکان‌پذیر نمی‌شود. اگر این مشکلات ادامه داشته و مسائل ذکرشده حل نشوند، هشدار می‌دهیم که در ماه‌های آینده باز هم به مشکل کمبود شیرخشک در سطح کشور خواهیم رسید.”
