دانشمندان با نگرانی به تغییرات اقلیمی اشاره دارند که ممکن است عامل آزادسازی ویروس زامبی و بیماری‌هایی باشد که در گذشته‌های بسیار دور در جلیدهای قطبی به دام افتاده‌اند. بر اساس هشدار آنها، وجود ویروس‌هایی که به‌صورت نمونه‌هایی از دوران‌های باستانی منجمد شده‌اند، موسوم به “ویروس‌های زامبی”، تهدیدی است که با افزایش دماهای جهانی ممکن است به مرحله خطرناکی برسد.
این میکروب‌های یخ‌بسته که به عنوان Methuselah در محافل علمی شناخته شده‌اند، می‌توانند با آب شدن یخ‌های قطبی آزاد شوند و همراه با ویروس‌های بسیار قدیمی، بیماری‌های فراموش‌شده‌ای را دوباره به گردونه چرخه بیماری‌های جهان انسانی برگردانند.
در پاسخ به نگرانی‌های فزاینده، مجموعه‌ای از دانشمندان به طراحی و پیاده‌سازی یک شبکه نظارتی در منطقه قطب شمال اهتمام ورزیده‌اند که قادر به شناسایی و مدیریت اولیه هرگونه شیوع بیماری ناشی از این ویروس‌های باستانی باشد.
این برنامه، که در نقطه اتصال بین علوم زمین‌شناسی و پزشکی قرار می‌گیرد، با تمرکز بر پیشگیری، قرنطینه، و ارائه اقدامات درمانی تخصصی، تلاش می‌کند تا پیش از آنکه این ویروس‌ها فرصت شیوع پیدا کنند، موانع امنیتی را فراهم آورد. این نظارت دقیق می‌تواند کلید مهار سریع در برابر براه افتادن هرگونه همه‌گیری جدید و بالقوه خطرناک باشد.
در ادامه‌ی تدابیر احتیاطی و اقدامات پیشگیرانه، پروتکل‌های ایمنی و بهداشتی دقیق برای کارگران، دانشمندان و بومیانی که در این مناطق پرخطر زندگی می‌کنند یا کار می‌کنند، توسعه داده شده است. این تدابیر شامل آموزش‌های منظم و فراهم‌آوردن تجهیزات حفاظت فردی است تا از تماس مستقیم با میکروب‌های احتمالی جلوگیری شود.
همزمان، تیم‌های تحقیقاتی در سراسر دنیا به آنالیز اطلاعات حاصل از نمونه‌های کوره‌های یخی پرداخته‌اند تا داده‌هایی دقیق در مورد میکروب‌ها و ویروس‌های قدیمی جمع‌آوری کنند. این داده‌ها به دانشمندان اجازه می‌دهد تا بفهمند چگونه می‌توان با شرایط جدیدی که این میکروب‌ها می‌توانند ایجاد کنند، مقابله نمود.
از سوی دیگر، زیست‌شناسان و ایمنی‌شناسان در حال همکاری برای شناسایی و توسعه‌ی استراتژی‌های موثر در تشخیص سریع و درمان موثر احتمالی این بیماری‌های باستانی هستند. به همین منظور، توسعه واکسن‌ها و آنتی‌بیوتیک‌های جدید که می‌توانند با میکروب‌های ناشناخته‌ی گذشته مقابله کنند، قسمتی از برنامه‌ریزی طولانی مدت برای مبارزه با این تهدیدات محسوب می‌شود.
با این وجود، مسیر پیش‌رو پر از چالش‌های ناشناخته است و اقدامات پیشگیرانه باید به همراه تحقیقات دقیق علمی، به‌روز و هوشیارانه ادامه پیدا کنند. این رویکرد جامع خط مقدم دفاعی بین تغییرات اقلیمی و سلامت عمومی را تشکیل می‌دهد، یک ائتلاف بین‌المللی را می‌طلبد و می‌تواند به ارتقاء فهم ما از طبیعت و تأثیرات پیچیده آن بر حیات انسانی کمک کند.
اطمینان از هماهنگی جهانی در پاسخ به این تهدیدات به‌اندازه خود تهدید مهم است. سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان بهداشت جهانی (WHO) و پروگرام محیط زیست سازمان ملل (UNEP)، به عنوان بخش‌هایی از این همکاری چندجانبه، نقش‌های محوری ایفا می‌کنند. آنها با جمع‌آوری داده‌ها، ارتباط دادن شبکه‌های تحقیقاتی، و فراهم آوردن منابع، پشتیبانی از رویکردهای پیشگیرانه را به عهده گرفته‌اند.
به‌روزرسانی دائمی سیاست‌های بهداشتی و امکانات قرنطینه در سراسر دنیا، به‌ویژه در مناطق نزدیک به قطب‌ها، از جمله دیگر اقدامات ضروری است. با این حال، به دلیل مواجهه با ویروس‌های باستانی که احتمالاً هیچ ایمنی قبلی در برابر آنها وجود ندارد، می‌بایست تدابیر بهداشتی سفت و سخت‌تری اعمال گردد.
همچنین، پیش‌بینی‌های درازمدت اقلیمی و مدل‌های پیشرفته اپیدمیولوژیک در درک و مقابله با تأثیرات بالقوه آزادسازی این ویروس‌ها بر سلامت عمومی مهم هستند. این ابزارهای پیشرفته به پیش‌بینی پاترن‌های احتمالی شیوع کمک می‌کنند و توانایی تعیین بهترین رویکردهای عملی برای کاهش خطر را فراهم می‌آورند.
در این چشم‌انداز واضح است که آموزش عمومی و آگاهی جمعی نیز باید به‌عنوان بخشی از دفاع جامع ارتقا یابند. باید تلاش شود تا عموم مردم درباره خطرات احتمالی آگاه بوده و بدانند چطور واکنش نشان دهند، البته بدون ایجاد اضطراب بیجا یا پانیک.
در نهایت، توجه به سلامت اکوسیستم‌های طبیعی و حفظ تنوع زیستی نیز اهمیت بسزایی دارد. برقراری تعادل در اکوسیستم‌ها مانند جلگه‌های قطبی که می‌توانند ویروس‌های باستانی را میزبانی کنند، به جلوگیری از آزادسازی آنها کمک خواهد کرد و به نوبه خود، جلوی تحقق سناریوهای پرخطر را خواهد گرفت.
این رویکرد چندوجهی و چندلایه به سلامت عمومی و حفاظت از محیط زیست، تلاش‌های جهانی را در شرایط پیچیده کنونی به سمت آینده‌ای امن‌تر و پایدارتر راهنمایی می‌کند، همزمان با اینکه ما با دنیای متغیر ویروس‌ها و محیط‌های ما همگام می‌شویم.
در این دوران تغییرات اقلیمی و چالش‌های بهداشتی نوظهور، مقابله با چنین پیچیدگی‌هایی نیازمند یک تعامل پایدار و هم‌افزا بین دانشمندان اقلیم، زیست‌شناسان، پزشکان، سیاست‌گذاران، و کل جامعه بین‌المللی است. تمرکز بر نظارت دقیق و برنامه‌ریزی واکنش‌های سریع در هنگام بروز اولین نشانه‌های یک شیوع، می‌تواند تفاوتی اساسی در مدیریت یک بحران بهداشتی ایجاد کند.
علاوه بر این، دسترسی به اطلاعات صحیح و قابل اعتماد حیاتی است تا شایعات و اطلاعات غلط کنترل و از واکنش‌های ناشی از ترس جلوگیری شود. شفافیت در انتشار داده‌ها و گزارش‌های تحقیقاتی و استراتژی‌های به‌روز و علمی، اعتماد عمومی را تقویت می‌کند و به ایجاد یک جامعه جهانی مسئول کمک می‌کند.
توجه بیشتر به آموزش و برنامه‌های مشارکتی در سطح جوامع می‌تواند در بالا بردن سطح آگاهی و آمادگی عمومی نقش کلیدی ایفا کند. این شامل کارگاه‌های آموزشی، برنامه‌های آموزشی در مدارس و کمپین‌های آگاهی رسانی است تا هر فرد از نقش خود در جلوگیری از شیوع و گسترش بیماری‌های احتمالی آگاه باشد.
در راستای این تلاش‌ها، تقویت ارتباطات بین مراکز تحقیقاتی در سراسر جهان می‌تواند به اشتراک گذاری دانش و تجربیات در مورد این تهدیدات نوظهور سرعت ببخشد. انجمن‌های علمی و تحقیقاتی باید در تلاش‌هایی همگرا به نقطه‌ای برسند که بتوانند به صورت همزمان و مؤثر به چالش‌های پیش رو پاسخ دهند.
سرانجام، تأکید بر حفظ تنوع بیولوژیک و تعادل در سیستم‌های اکولوژیک، اهمیتی بنیادین دارد. این حفاظت نه تنها به منافع بلندمدت محیط زیست کمک می‌کند بلکه می‌تواند به عنوان سپری در برابر آزادسازی عوامل بیماری‌زا و مقابله با تغییرات اقلیمی مضر عمل کند. مدیریت پایدار منابع طبیعی و محافظت از فضاهای دست‌نخورده، در بلندمدت به حفظ سلامت جوامع انسانی و سایر موجودات زنده کمک خواهد کرد و در نهایت، نقش مهمی در حفظ تعادل حیاتی سیاره‌مان ایفا خواهد کرد.
«ژان میشل کلاوری»، ژنتیک‌شناس دانشگاه اکس‌مارسی فرانسه می‌گوید: «درحال‌حاضر تجزیه‌وتحلیل‌های مربوط به تهدیدات همه‌گیر بر بیماری‌هایی تمرکز دارد که ممکن است در مناطق جنوبی ظاهر شوند و سپس به‌سمت شمال شیوع پیدا کنند. درمقابل، توجه کمی به شیوع بیماری‌هایی که ممکن است در شمال ظاهر شوند و سپس به جنوب سفر کنند، شده و به اعتقاد من این موضوع نادیده گرفته شده است. ویروس‌هایی وجود دارند که می‌توانند انسان‌ها را آلوده کنند و آغازکننده شیوع یک بیماری جدید باشند.»
«ماریون کوپمنز»، ویروس‌شناس دانشگاه پزشکی اراسموس هلند نیز نظرات کلاوری را تأیید کرده است: «نمی‌دانیم چه ویروس‌هایی در این خاک همیشه یخ‌زده وجود دارند، اما من فکر می‌کنم این خطر جدی وجود دارد که ممکن است یکی از آنها بتواند باعث شیوع بیماری شود؛ مثلاً یک نوع باستانی از فلج اطفال. ما باید فرض کنیم که چنین چیزی ممکن است رخ دهد.»
خطر ویروس زامبی باستانی با گرم‌شدن هوا
تحقیقاتی که سال گذشته توسط کلاوری و تیم او منتشر شده بود، وجود چندین گونه ویروس مختلف در هفت مکان از سیبری را نشان داد که می‌توانند انسان‌ها را آلوده کنند. نکته قابل‌توجه اینکه قدمت یکی از ویروس‌ها به 48500 سال قبل مربوط می‌شود.
کلاوری درباره خاک همیشه یخ‌زده می‌گوید که این لایه‌ها سرد، تاریک و فاقد اکسیژن هستند، یعنی شرایط موردنیاز برای حفظ مواد بیولوژیکی را دارند. خاک همیشه یخ‌زده یک‌پنجم نیمکره شمالی را می‌پوشاند و از خاکی تشکیل شده که برای مدت طولانی در دمای زیر صفر نگه داشته شده است. اما با گرم‌شدن آب‌وهوا، لایه‌های بالایی خاک همیشه یخ‌زده کانادا، سیبری و آلاسکا درحال ذوب‌شدن است؛ آن‌هم درحالی‌که دانشمندان باور دارند ویروس‌هایی با قدمت یک میلیون سال می‌تواند در آنها وجود داشته باشند.
